Në këtë lloj të mesatareve bëjnë pjesë:

  1. Mediana (Mesorja);
  2. Moda;
  3. Kuartilet.

Mediana

Mediana është vlera ndarëse e një shpërndarje vlerash të renditura nga më e ulta tek më e larta. Mediana e ndan këtë varg vlerash të renditura në dy gjysma të barabarta. Njëra mënyrë për të llogaritur medianën është të përpilohet një listë nga të gjitha rezultatet në renditje numerike dhe pastaj të gjendet rezultati në qendër të mostrës.

Quhen mesatare të pozicionit sepse gjatë përcaktimit të tyre merren parasysh madhësitë që kanë denduri apo frekuencë më të madhe në seri. 

Mediana është e thjeshtë dhe e ponderuar.

Mediana e thjeshtë llogaritet te seritë statistikore kur të dhënat paraqiten vetëm njëherë, mediana ndodhet në mes.

Mediana është ajo vlerë e karakteristikës e cila ndodhet në mesin e të gjitha vlerave të karakteristikës të renditura sipas madhësisë. Gjatë përcaktimit të medianës duhen dalluar dy raste:

  1. kur numri i vlerave të karakteristikës është çift;
  2. kur numri i vlerave të karakteristikës është tek.

Kur numri i të dhënave është çift mediana përcaktohet duke e përdorur mesataren e thjeshtë sipas formulës:

\frac{n+1}{2}.

Moda

Moda është vlera që paraqitet më shpesh në listën e të dhënave. Për të përcaktuar modën duhet t’i rendisim rezultatet dhe pastaj t’i numërojmë të gjitha. Vlera që paraqitet më shpesh është moda. Në disa shpërndarje ekzistojnë më shumë se një vlerë modale. Moda është vlerë e karakteristikës e cila në vargun e shqyrtuar të të dhënave ka frekuencën më të madhe. Moda mund të mos jetë e vetme, por mund edhe të mos ekzistojë.

Mo(X) = max\left\{ f_{i}\right\} .

Kuartilet

Kuartilet janë madhësitë të cilat shumën e frekuencave të varianteve të tiparit e ndajnë në katër pjesë të barabarta. Kuartilet kryesore janë:

  1. Kuartili i parë që shënohet me Q1;
  2. Kuarti i tretë që shënohet me Q3.

Kuartili i parë përbëhet nga 1/4 e varianteve të serisë statistikore dhe përfaqëson gjysmën e parë të serisë deri te mesorja.

Kuartili i tretë përbëhet nga 3/4 e varianteve të serisë dhe përfaqëson pjesën e dytë të serisë prej mesores e lart. Formulat për llogaritjen e kuartilit:

Q_{1} = X_{i}+ \frac{\frac{1}{4}\sum f_{i}-W_{1}}{f_{q}}\cdot m
Q_{3} = X_{i}+ \frac{\frac{3}{4}\sum f_{i}-W_{1}}{f_{q}}\cdot m.

Xi – kufiri i parë i klasës së kuartilit.

W1  – antarët e kuartilit të frekuencave para klasës së kuartilit

Fq – frekuencat e kuartilit

m – madhësia e klasës së kuartilit.

Referenca

ITAP NJOHURI STATISTIKORE.2007.